 |
| Μανουήλ Χρυσολωράς (Κωνσταντινούπολη, 1355 – Κωνσταντία, 1415) Emanuele Crisolora (Costantinopoli, 1350 – Costanza, 1415) |
.GR. Ο Μανουήλ Χρυσολωράς γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη το 1350 και πέθανε στην Κωνστάντζα της Ελβετίας στις 15 Απριλίου 1415.
Ήταν Έλληνας ουμανιστής λόγιος που άκμασε στην Ιταλία στις αρχές
του 15ου αιώνα, ο πρώτος που εδραίωσε τη διδασκαλία της Ελληνικής
γλώσσας στην Δύση και επευφημήθηκε ως «homo prope divinus of incredibili
humanitate» και πρωτεργάτης της Αναγέννησης.
Γόνος μιας οικογένειας αρχόντων της Κωνσταντινούπολης, η οποία φρόντισε να του δοθεί εξαιρετική καλλιέργεια (μαθήτευσε και υπό τον Γεώργιο Γεμιστό - Πλήθωνα), υπήρξε προσωπικός φίλος του αυτοκράτορα Μανουήλ Β Παλαιολόγου (1391 - 1425) και υπηρέτησε από το 1391 ως πρέσβης των Παλαιολόγων στην Ιταλία.
Κατά δε την διετία 1394 – 1395 του είχε
ανατεθεί να πείσει μαζί με τον Δημήτριο Κυδώνη τις αρχές της Βενετίας να
συμμαχήσουν με τους Παλαιολόγους προς αντιμετώπιση του τουρκικού
κινδύνου.Γόνος μιας οικογένειας αρχόντων της Κωνσταντινούπολης, η οποία φρόντισε να του δοθεί εξαιρετική καλλιέργεια (μαθήτευσε και υπό τον Γεώργιο Γεμιστό - Πλήθωνα), υπήρξε προσωπικός φίλος του αυτοκράτορα Μανουήλ Β Παλαιολόγου (1391 - 1425) και υπηρέτησε από το 1391 ως πρέσβης των Παλαιολόγων στην Ιταλία.
Προσχώρησε στον Ρωμαιοκαθολικισμό και στα τέλη του 1396 ο λόγιος πολιτικός Κολούτσιο Σαλουτάτι (Coluccio Salutati, 1331 – 1406) ίδρυσε ειδικά γι’ αυτόν στο φημισμένο «Στούντιο» της Φλωρεντίας μία έδρα Ελληνικής Φιλολογίας, την οποία ο Χρυσολωράς κράτησε επί μία τριετία (1397 – 1400, ενώ αργότερα την κράτησαν και οι Αργυρόπουλος και Χαλκοκονδύλης) και κυριολεκτικά «άφησε εποχή», μαθαίνοντας στους Ιταλούς σπουδαστές του τον ορθό τρόπο μετάφρασης των ελληνικών έργων στα λατινικά. Συνετάξε τη πρώτη στοιχειώδη γραμματική με τον τίτλο "Ερωτήματα" γιατί είχε γραφτεί με τη μορφή ερωτήσεων και απαντήσεων.
Χάρη στην Χρυσολωρά μελετητές της Φλωρεντίας ήταν σε θέση να διαβάσουν τους μεγάλους Έλληνες συγγραφείς άμεσα, χωρίς να χρειάζεται να καταφύγουν σε λατινικές μεταφράσεις και να μελετησουν τη Γεωγραφία του Κλαύδιου Πτολεμαίου.
Μαθητές του στην Φλωρεντία ήσαν οι Λεονάρντο Μπρούνι (Leonardo Bruni ή Aretino, περ. 1369 – 1444) και Αμπρόζιο Τραβερσάρι (Ambrogio Traversari, 1386 – 1439) επίσης ο Ρομπέρτο Ρόσσι, ο Λεονάρδος Τζουστιάνι, ο Πάλλα Στρότσι, ο Γιάκομπο Άντζελι ντα Σκαρπερία ( Iacopo Angeli).
Στο Μιλάνο ο Φραγκίσκος Φίλελφος καθώς και ο Γκουαρίνο ντα Βερόνα, ο Ουμπέρτο Ντετσέμπριο και ο Αμπόρτζιο Τραβερσάνι.
Τα επόμενα χρόνια επισκέφθηκε διάφορες πόλεις και δίδαξε στα σπουδαστήρια («πανεπιστήμια») της Μπολώνια, της Βενετίας και της Ρώμης (μετά από πρόσκληση του Μπρούνι, που τότε ήταν γραμματέας του πάπα Γρηγορίου του ΙΒ), συμβάλλοντας καθοριστικά στην αναζωπύρωση του ενδιαφέροντος για την μελέτη των έργων των κλασικών.
Το 1408 ο πάπας Αλέξανδρος ο Ε' τον έχρισε καρδινάλιο και του ανέθεσε να εργαστεί για την ένωση των Εκκλησιών, ενώ ο ίδιος πρωτοτύπησε αρκετά για την εποχή του, όταν προέτρεψε τον αυτοκράτορα της Κωνσταντινούπολης να αγωνιστεί για ένα «ημέτερον γένος» που κατάγεται από Έλληνες και Ρωμαίους.
Οργάνωσε την Σύνοδο της Κωνστάντζας (1414 – 1415), έλαβε μέρος ως αντιπρόσωπος των Ελλήνων και κέρδισε με την ευγλωττία του πάρα πολλούς από τους συμμετέχοντες και μάλιστα προτάθηκε από πολλούς για επόμενος πάπας (πέθανε ωστόσο κατά την διάρκεια της Συνόδου της Κωνστάντζας ) και θάφτηκε στο «παρεκκλήσι των Δομινικανών» ή «Inselhotel».Η επιτύμβια πλάκα του με εγκωμιαστικό επίγραμμα του μαθητή του Π. Βερτζέριο σώζεται ως σήμερα.
"Ο Χρυσολωράς υπήρξε ο λόγιος που έδωσε την πρώτη σοβαρή ώθηση για την άνθηση των ελληνικών σπουδών στην Ιταλία. Αντιμετωπίζοντας τη Δύση όχι ως τον αντίποδα της Ανατολής, συνέβαλε στην πολιτισμική προσέγγιση των δύο μερών της διηρημένης χριστιανοσύνης„
G. Gammelli, I dotti Bizantine e le origini dell΄ umanismo I. Manuele Crisolora (Φλωρεντία (1941)
███ Emanuele Crisolora è stato un umanista bizantino. La fama di Crisolora fu dovuta all'intensa attività di umanista svolta nell'Europa occidentale nei primi anni del Quattrocento; compì infatti svariati viaggi in Italia nel tentativo di riavvicinare l'Impero Bizantino, ormai assediato su più fronti dall'esercito turco, agli stati europei e in particolare allo Stato Pontificio. Durante questi viaggi a sfondo diplomatico, l'intellettuale esportò la cultura greca antica e diede nuovo impulso alla conoscenza del greco, creando attorno a sé una cerchia di studiosi.
Emanuele Crisolora nacque a Costantinopoli intorno al 1350; la sua era una famiglia di antica nobiltà e prosperità. Durante la vita, strinse un'importante amicizia con l'imperatore Manuele II Paleologo, all'incirca suo coetaneo e grande amante della cultura.
Il rapporto di fiducia che si instaurò con il basileus gli fruttò una serie di incarichi diplomatici negli stati dell'Europa occidentale, e in particolare in Italia. Compì numerosi viaggi nella penisola, il primo dei quali può essere datato intorno al 1394-1395, durante il quale visitò Venezia, nel tentativo di stringere un'alleanza contro le armate turche.
Nel 1397 accade un fatto importantissimo nella storia della cultura fiorentina: giunge a Firenze, da Costantinopoli, Emanuele Crisolora, appositamente chiamato per insegnare il greco nello "studio" fiorentino, cioè in quella che era allora l"università" della città. Questo accadeva per espressa volontà di un grande cancelliere della repubblica fiorentina: Coluccio Salutati.
Grazie al Crisolora gli studiosi fiorentini furono in grado di leggere i grandi autori greci direttamente, senza dover ricorrere a traduzioni latine e quindi furono anche capaci di apprezzare meglio la Geografia di Claudio Tolomeo, potendola consultare sia direttamente sia attraverso la traduzione che il Crisolora ne fece, durante la sua permanenza a Firenze.
Nel 1400 si spostò a Pavia per ricongiungersi all'imperatore Manuele II Paleologo.
Nel 1403 Crisolora tornò a Costantinopoli accompagnato dall'umanista italiano Guarino Veronese.
Nel 1407 ripartì dalla capitale bizantina per un lungo viaggio in Europa, che lo portò a visitare Venezia, Genova, Parigi, Londra e la Spagna, nel disperato quanto tardivo tentativo di riallacciare i rapporti dell'impero con le corti europee; le sue missioni, tuttavia, non portarono ad alcun risultato concreto, e nel 1410 ritornò a Costantinopoli.
Nello stesso anno decise di tornare a Bologna, e nel 1411 si trasferì a Roma con la corte papale, dove compose la sua opera più nota, Roma parte del cielo - Confronto fra l'Antica e la Nuova Roma, un testo estremamente significativo se letto alla luce della sua attività diplomatica.
Nel 1413 si recò presso Lugano per un'ambasceria presso l'imperatore Sigismondo[senza fonte] per stabilire la data del Concilio di Costanza. Durante lo svolgimento, perorò con molta passione la causa della riunificazione dell'Impero Bizantino con gli stati europei in funzione anti-turca.
Morì il 15 aprile 1415 e venne seppellito a Costanza.
Le opere - Συγγράμματα
Ερωτήματα του Χρυσολωρά. Πρί[sic] ανωμάλων ρημάτων. Περί σχηματισμού των χρόνων εκ των Χαλκονδύλου. Το τέταρτον του Γαζή, περί συντάξεως. Περί εγκλητικών. Γνώμαι μονόστιχοι εκ διαφόρων ποιητών. Κάτων. Ερωτήματα Γουαρίνου = Erotemata Chrysolorae. De anomalis verbis.
(Erotemata Civas Questiones)
Roma parte del cielo - Confronto fra l'Antica e la Nuova Roma.
(Σύγκρισις Παλαιάς και Νέας Ρώμης)
De anomalis verbis
Una grammatica g reca che propone nel metodo di studio una semplificazione della didattica, in particolare
della morfologia nominale.
Una traduzione latina della Repubblica di Platone.
Una serie di lettere e alcuni trattati di dubbia autenticità.
Traduzioni dal greco al latino (Mεταφράσεις στα λατινικά)
La Repubblica, Platone ( Πλάτωνος Πολιτεία)
Odissea, Omero (Ομήρου Οδύσσεια)
